Strategieën voor het omgaan met stress tijdens een crisis

Dick Freriks geeft bij Scolea les in het omgaan met psychische arbeidsongeschiktheid. Hij is psycholoog, psychotherapeut, oprichter en directeur van Ascender en docent aan de opleiding tot Casemanager, Arbeidsdeskundige en Re-integratiespecialist.

We vroegen hem naar het effect van een crisis – zoals nu met COVID-19 / Corona – op de psyche van de mens en of hij strategieën kent voor het omgaan met stress in zo’n situatie.

Oplossingsgerichte gespreksvoering

In het lesgeven over het omgaan met psychische arbeidsongeschiktheid maakt Dick Freriks gebruik van de oplossingsgerichte benadering uit de positieve psychologie: ‘Vanuit de oplossingsgerichte gespreksvoering (ook wel progressie gerichte gespreksvoering genoemd) heb je het doel om de cliënt vooral zelf het werk te laten doen. Niet zodat je zelf achterover kunt leunen, maar omdat de cliënt zelf het meest deskundig is over zijn/haar eigen leven. Deze vorm van gespreksvoering is meer gericht op de mogelijkheden (sterke punten) die iemand heeft dan op de problemen.’

Wat veroorzaakt precies stress tijdens een crisis?

Uit wetenschappelijk onderzoek dat is gedaan op boorplatforms en ten tijde van de SARS uitbraak blijkt dat er specifieke stressoren zijn die horen bij het leven in quarantaine, net zoals nu tijdens deze COVID19 pandemie.

De volgende 6 stressoren komen uit deze onderzoeken naar voren:

1. Hoe lang duurt de quarantaine (social distancing) nog?
2. Word ik ook geïnfecteerd?
3. Heb ik de juiste of voldoende informatie?
4. Heb ik voldoende spullen in huis?
5. Wie kan ik wel / niet zien en hoe werkt dat dan?
6. Gevoelens van angst, frustratie en verveling.

Dick: ‘Deze stressoren activeren ons alertheidssysteem en dat is op zich goed. Op die manier voorkom je bijvoorbeeld dat je geïnfecteerd raakt doordat je vaak je handen wast, maar op de lange termijn kan dit ook heel vermoeiend zijn.

Ook de informatie overload (infodemic) tijdens deze pandemie kan veel stress geven. Je wilt controle hebben door de juiste informatie te verzamelen, maar te veel informatie geeft je juist stress. Het gaat erom dat je de juiste balans vindt en bijvoorbeeld met jezelf afspreekt dat je twee keer per dag een betrouwbare website bekijkt voor een bepaalde tijd en meer niet.’

Hoe gaan we nu om met deze crisis?

Dick: ‘In het begin van een crisis, heb je nog veel adrenaline. Dat zorgt ervoor dat je goed kunt reageren op de situatie. Je bent strijdbaar, in vecht-modus en gaat het linksom of rechtsom allemaal wel regelen. Dat is natuurlijk goed om te overleven, maar het heeft ook een keerzijde. Je slaap kan bijvoorbeeld verstoord raken en je kunt een verminderde concentratie hebben.

In de fase waar we nu in zitten, kan het eigenlijk twee kanten op gaan. Aan de ene kant zijn er mensen die er nu een beetje aan beginnen te wennen. En aan de andere kant zijn er mensen die het juist heel lang vinden duren en het lastig blijven vinden. En dan is er natuurlijk de blijvende onzekerheid over wat de toekomst ons gaat brengen.’

Dit zijn 7 strategieën in het omgaan met stress

Om te komen van stress tot ontspanning, moet je je volgens Dick allereerst bewust worden van jouw stress, daarna zul je het erkenning moeten geven (bedenken dat het logisch is dat deze situatie wat met je doet) en dan kun je het vervolgens ombuigen naar een effectieve strategie.

De 7 strategieën in het omgaan met stress:

1. Zorg voor jezelf (slaap voldoende);
2. Houd vast aan je dagelijkse (werk-)routine;
3. Zoek verbinding met anderen;
4. Plan ontspanningsmomenten in (en beweeg genoeg);
5. Stel een piekerkwartiertje in (eens per dag);
6. Zorg voor positieve afleiding (verwen jezelf);
7. Herstel van stress is maatwerk (onderzoek wat voor jou werkt).

Blijf vooral met elkaar delen (ook digitaal)

Dick: ‘Het ervaren van een Corona-dip is heel logisch en normaal en dit delen met anderen is sowieso verstandig. Het is een soort rouwproces waar we nu in zitten, eerst willen we er niet aan, dan moeten we wel en vervolgens raken we gedeprimeerd. Dat hoort er allemaal bij.

Ga vooral ook met elkaar in gesprek over wat deze situatie je brengt. Deel ook de positieve kanten van deze ervaring. Dit kan ons helpen om om te gaan met de onzekerheid of verveling. Bedenk jezelf: hoe kan het me straks helpen om anders te gaan leven? Of het anders te organiseren? Dit andere perspectief kan ons helpen. Het geeft ons de kans om te evalueren (het is een soort wake-up call), in de positieve psychologie noemen we dat posttraumatische groei (PTG).

Digitale contacten zijn uiteraard geen vervanging voor die arm om je heen, maar blijf vooral delen waar je mee zit. Je kunt van een gemeende waardering of oogcontact via Zoom op fysiologisch niveau (vooral hormonaal) toch hetzelfde effect hebben.’

Arbeidsdeskundigen / casemanagers gaan de effecten van deze crisis zien

Dick: ‘Arbeidsdeskundigen en casemanagers gaan de effecten zien van deze crisis. Uit onderzoek blijkt namelijk dat in een recessie (minder inkomen / meer faillissementen) veel meer mensen zijn met mentale problemen en de vraag naar geestelijke gezondheidszorg veel hoger is.

Ook is er sprake van een soort rouwproces, mensen worden tijdens deze crisis geconfronteerd met veel vormen van verlies, van mensen die ons dierbaar zijn of van situaties die we graag anders hadden willen meemaken. Denk dan bijvoorbeeld aan kraamvisite die uiteindelijk raamvisite is geworden. Wanneer men straks gaat terugkijken op deze situaties zal er teleurstelling zijn en moet men hier aanvaarding in gaan vinden.

Maar het gaat ook interessant zijn om te zien hoe het functioneren in de samenleving wellicht verandert. We voelen waarschijnlijk meer verantwoordelijkheid voor de gezondheid van anderen en hebben daarmee een nieuw moreel kompas ontwikkeld.’

Wil je casemanager worden en oplossingsgericht leren werken?

Met de opleiding tot Casemanager ben jij het eerste aanspreekpunt voor vragen en problemen bij verzuim als gevolg van verzuim. Wanneer je onze opleiding positief hebt afgerond, kun je je registreren bij het RNVC. Hiermee mag jij je de titel Register Case- en Caremanager (RCCM) gebruiken. Of Casemanager Regie op Verzuim (CROV) indien alleen module 1 en 2 van de opleiding is gevolgd.