Oplossingsgericht werken als casemanager, hoe doe je dat? (Deel 1)

Oplossingsgericht werken als casemanager, hoe doe je dat? (Deel 1)

Bij Scolea werken we al jaren samen met Dick Freriks, psycholoog, psychotherapeut, oprichter en directeur van Ascender en docent aan de opleiding tot Casemanager, Arbeidsdeskundige en sinds dit jaar ook aan de nieuwe opleiding tot Re-integratiespecialist.

Dick geeft les in het omgaan met psychische arbeidsongeschiktheid en maakt daarbij gebruik van een oplossingsgerichte benadering. Maar wat betekent oplossingsgericht werken nu in de praktijk?

Oplossingsgerichte gespreksvoering, wat is het precies?

Dick Freriks: ‘Vanuit de oplossingsgerichte gespreksvoering (ook wel progressie gerichte gespreksvoering genoemd) stel je als doel om de cliënt vooral zelf het werk te laten doen. Niet zodat je zelf achterover kunt leunen, maar omdat de cliënt zelf het meest deskundig is over zijn/haar eigen leven. Deze vorm van gespreksvoering is meer gericht op de mogelijkheden (sterke punten) van de cliënt dan op zijn/haar problemen.’

Leestip!
>> Oplossingsgericht werken als casemanager, hoe doe je dat? (Deel 2)
>> Gedrag beïnvloeden doe je zo! De oplossingsgerichte gespreksvoering van de verzuimprofessional

Wat kan het inzetten van oplossingsgerichte gespreksvoering je opleveren als casemanager (of verzuimprofessional)?

Dick: ‘Het werken met de oplossingsgerichte benadering kan je veel opleveren, wat denk je bijvoorbeeld van meer positiviteit in de gesprekken en daardoor dus ook meer energie voor beide partijen? Daarnaast zijn de gesprekken korter, omdat je niet te lang stilstaat bij de gehele ziektegeschiedenis. En doordat de zelfredzaamheid (eigen regie) van de cliënt in het gesprek wordt versterkt, is er meer kans op duurzaamheid van de aanpak. De cliënten pakken het dus achteraf beter en sneller op en zijn minder afhankelijk van jou als begeleider.’

Dit zijn de uitgangspunten van oplossingsgericht coachen:

• De autonomie van de cliënt staat centraal, er moet sprake zijn van intrinsieke motivatie. Dat betekent dat er de motivatie moet zijn om vanuit jezelf – als cliënt – iets van je leven te willen maken of er een bepaalde richting aan te geven;
• De oplossingsgerichte benadering is een respectvolle manier om in gesprek te zijn;
• De houding van de coach/begeleider is nieuwsgierigheid, vanuit hier ga je het gesprek aan. Op deze manier ga je doorvragen en maak je het concreet:
  • Hoe heb je dat precies gedaan?
  • Hoe is het je gelukt om dat voor elkaar te krijgen?
  • Wat heb je gedaan om dat doel te bereiken?
  • En hoe was dat voor je?

Wat zijn voorbeelden van oplossingsgerichte gesprekstechnieken?

Dick: ‘Als je oplossingsgerichte gespreksvoering toepast, kijk je dus naar de mogelijkheden van de cliënt in plaats van de beperkingen. Coert Visser heeft een goed model hiervoor bedacht waarin alle uitgangspunten terugkomen. De groeimindset en de autonome motivatie staan hierbij centraal in de gesprekken. Ik zal een aantal voorbeelden geven van oplossingsgerichte gesprekstechnieken.’

Gesprekstechniek #1 Het schetsen van de gewenste toekomst

‘Onderdeel van de groeimindset is spreken over waar de cliënt zelf naartoe wil. Een voorbeeldvraag kan zijn hoe het leven van de cliënt er in hun beleving uit kan zien wanneer alle ellende achter de rug is. Hiermee schets je dus de gewenste toekomst en blijf je niet hangen in de problematiek.’

Gesprekstechniek #2 De schaalvraag

‘Wanneer een cliënt het moeilijk vindt om zijn/haar vorderingen te zien (en dus te focussen op het positieve) kun je ze een schaalvraag laten beantwoorden. Bijvoorbeeld: ‘Geef eens een cijfer tussen 0-10 om aan te geven waar je nu staat. En hoe was dat cijfer in het begin? Wat maakt voor jou dan het verschil?’ Door op deze manier door te vragen, vraag je naar het ‘effectief copinggedrag’ van de cliënt.’

‘En zo kun je ook vragen naar de nabije toekomst, bijvoorbeeld: ‘We spreken elkaar volgende week weer. Stel nu dat je dan op een hoger cijfer zit. Wat zou je dan anders gedaan hebben dan nu?’ Hierdoor gaan cliënten voor zichzelf nadenken over welke stappen ze kunnen zetten. Een andere formulering zou kunnen zijn: ‘Wat zou je ervoor nodig hebben om op een hoger cijfer te komen?’’

Gesprekstechniek #3 Indirect complimenteren

‘Oplossingsgericht werken biedt jou als coach de kans om iemand complimenten te geven. Vaak begint de cliënt zelf te vertellen over waar hij/zij blij mee was of dat iemand in hun omgeving zag dat ze stappen hebben gemaakt. En als iemand dat niet zelf zegt, kun je de ‘indirect complimenteren’ techniek toepassen en iemand uitnodigen om na te denken wat anderen voor positiefs te melden zouden kunnen hebben. Op deze manier omzeil je die innerlijke criticus die vindt dat het nooit goed genoeg is. Het is een belangrijke factor bij gedragsverandering om te kunnen kijken naar het eigen gedrag in relatie tot de omgeving waarin ze functioneren.’

Voorbeeldvragen:

• Wat merkt jouw omgeving ervan dat je deze stap hebt gezet?
• Heb je van iemand recent nog een compliment gekregen?
• Hoe zouden anderen merken dat je deze stap hebt gezet?
• Is het zichtbaar voor anderen?

Gesprekstechniek #4 Vragen naar het herstelgedrag

‘Stel: een cliënt heeft een burn-out en is van mening dat dit is ontstaan door het werken onder supervisie van een vervelende baas. Uiteraard vat je dit allereerst samen om de cliënt te laten voelen dat je hebt geluisterd. Maar je stelt vooral vragen om achter het herstelgedrag te komen in plaats van lang stil te staan bij ‘de vervelende baas’.’

Voorbeeldvragen:

• Wat heb je de afgelopen twee maanden gedaan om weer vooruit te komen?
• Wat heb je inmiddels bedacht hoe je dit een volgende keer anders kunt gaan aanpakken?
• Wat kan jij zelf anders doen?
• Wat heb jij voor stappen gezet? En wat heeft het je opgeleverd? / Wat brengt het jou?

Gesprekstechniek #5 Richten op het hier en nu en de toekomst

‘Als je je in het begin van het gesprek teveel richt op het praten over de gehele ziektegeschiedenis en hoe de cliënt in de ellende verzeild is geraakt, loop je een groot risico dat ‘het probleem’ als een soort negatieve deken over het gehele gesprek komt te liggen. Het is dan heel moeilijk om het gesprek nog om te draaien naar het denken in mogelijkheden en het kijken naar de toekomst.’

‘Daar zijn ook fysiologische oorzaken voor, zoals de hormonen die je aanmaakt in je lichaam wanneer je over problemen praat. Daar word je doodmoe van. Als je praat over mogelijkheden, maak je juist endorfine aan waardoor je positieve energie blijft houden. Stel dat je toch weer bij de ziektegeschiedenis uitkomt, blijf je oprecht nieuwsgierig en kun je bijvoorbeeld vragen naar de stappen die tot nu toe zijn gezet. Op deze manier blijf je het positieve belichten en krijgen jij en de cliënt allebei meer energie van het gesprek.’

Wil je casemanager worden en oplossingsgericht leren werken?

Met de opleiding tot Casemanager ben jij het eerste aanspreekpunt voor vragen en problemen bij verzuim als gevolg van verzuim. Nieuw → Wanneer je onze opleiding positief hebt afgerond, kun je je registreren bij het RNVC. Hiermee mag jij je de titel Register Case- en Caremanager (RCCM) gebruiken. Of Casemanager Regie op Verzuim (CROV) indien alleen module 1 en 2 van de opleiding is gevolgd.