21 sep 2018

Mantelzorg als reden voor grijs verzuim? Vergroot duurzame inzetbaarheid

Mantelzorg is een belangrijke reden voor grijs verzuim

Maar liefst een op de vijf werknemers is mantelzorger. Naast hun betaalde baan geven ze intensieve en vaak langdurige zorg aan een partner, ouder, kind, vriend of buur. Deze extra zorgtaken vormen vaak een zware belasting. Terwijl ze in feite twee banen hebben, zien veel werknemers hun zorgtaken als een privékwestie. En dat is vragen om problemen.

Mantelzorg is een belangrijke reden voor grijs verzuim. Een pro-actieve houding rond mantelzorg is dus vanuit de werkgever echt vereist.

Overbelaste mantelzorgers, een groot probleem

Bijna de helft van de mantelzorgers komt in de knel door de combinatie van werk en zorg. Mantelzorgers zijn vaker en langer ziek, blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau.

Vooral onder mantelzorgers die al meer dan 2 jaar zorgen, stijgt het percentage dat langdurig ziek was naar maar liefst 24 procent. Naar schatting 380.000 mantelzorgers geven aan dat ze zich overbelast voelen. Ieder jaar stoppen vele tienduizenden mensen met hun werk omdat het niet meer te combineren valt met hun zorgtaken.

Vraag naar mantelzorg blijft groeien

Met het beleid van de overheid om mensen langer thuis te laten wonen, de personeelstekorten in de zorg en de aankomende vergrijzing zal de vraag naar mantelzorg de komende jaren alleen maar verder toenemen.

Werkgeversorganisaties trekken daarom aan de bel: veel bedrijven zitten naar eigen zeggen aan de grenzen van wat mogelijk is. Vooral kleinere bedrijven worstelen met een werknemer die minder inzetbaar is.

Tegelijkertijd hebben werkgevers in de krappe arbeidsmarkt toenemend problemen om voldoende personeel te vinden. Dreigend verzuim en ongewenst verloop verminderen wordt dan ook steeds belangrijker.

Knelpunt: mantelzorgers onvoldoende ondersteund

Ondersteuning vanuit de overheid om mantelzorgers wat te ontlasten, bijvoorbeeld in de vorm van respijtzorg, is in de meeste gemeenten nog onvoldoende ingevuld. Professionele ondersteuning zoeken, contact onderhouden met alle betrokken instanties en organisaties, en wegwijs raken in alle wettelijke regelingen en voorzieningen kost enorm veel tijd en energie. Dat vraagt veelal (te) veel extra energie van een toch al overbelaste mantelzorger.

Aandacht voor mantelzorg is een must!

Steun van de werkgever aan mantelzorgende werknemers om ze duurzaam inzetbaar te houden, is een wederzijds belang. Een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid is een must om uitval, een hoog ziekteverzuim en verminderde productiviteit te voorkomen. Het goede nieuws: uit onderzoek blijkt dat het ook loont om op de werkvloer actief aandacht besteden aan het thema mantelzorg. De ervaring leert dat ruimte bieden aan zorgtaken meestal om maatwerk vraagt.

Op weg naar een mantelzorgvriendelijke organisatie

Inventariseren

Weet u welke medewerkers in uw organisatie ook mantelzorg verrichten? Een inventarisatie is een belangrijk startpunt. Veel mantelzorgers beschouwen hun zorgtaak als een privékwestie en praten er daarom op het werk niet of nauwelijks over. En niet iedere medewerker benoemt zijn zorgtaken als mantelzorg.
Hoe ervaren medewerkers in uw team of organisatie de combinatie werk en mantelzorg? Ga een open gesprek aan, bijvoorbeeld tijdens een gezamenlijk ommetje. Dat praat vaak makkelijker dan zittend aan het bureau of de vergadertafel. Eventuele concrete knelpunten die uw medewerkers benoemen, geven u direct inzicht in mogelijke verbeterpunten.
Voor werkende mantelzorgers bestaan verschillende wettelijke regelingen. Zijn die voldoende bekend binnen de organisatie en bij de medewerkers? U kunt ook een beroep doen op bijvoorbeeld een externe mantelzorgcoach die de medewerker extra ondersteuning kan bieden.
Hoewel elke situatie anders is, kunnen mantelzorgers vaak ook van elkaar leren. Informeer of mantelzorgende medewerkers interesse hebben om onderling ervaringen, successen én lessen uit te wisselen. Het platform Werk & Mantelzorg ontwikkelde een speciale intervisie-methode.

Beleid formuleren

Werkende mantelzorgers zijn zelden geholpen met alleen wettelijke regelingen. En ook als werkgever bent u vaak gebaat bij een oplossing op maat, zodat de kennis en ervaring van uw medewerkers op de werkvloer beschikbaar blijft.
Een kind met een gebroken been vraagt andere aanpassingen dan de zorg voor een bedlegerige ouder. Gaat het om een tijdelijke oplossing, een langdurige oplossing een noodoplossing of om het inbouwen van meer flexibiliteit? Het platform Werk & Mantelzorg biedt verschillende suggesties voor maatwerkoplossingen.
Bespreek uw mantelzorgafspraken indien nodig met de arbodienst en de preventiemedewerker.
Regel wie de bevoegdheid heeft om maatwerkafspraken met medewerkers te nemen.
Heeft uw organisatie een personeelsreglement of een CAO? Zorg dat mantelzorgvriendelijke maatregelen hier in benoemd worden.

Bespreekbaar maken én houden

Houd mantelzorg als vast punt op uw agenda, in formeel en informeel contact met medewerkers.
Houd er rekening mee dat sommige medewerkers er juist niet op zitten te wachten om steeds over hun mantelzorgtaken te praten. Wellicht willen ze hun zorgen juist graag thuis laten en beschouwen ze hun werk als welkome afleiding.
Maak het hele team bewust van de problematiek. Houd bijvoorbeeld een quiz over de cijfers rond mantelzorg – bijna niemand beseft hoeveel mantelzorg er wordt gedaan in Nederland.
Betrek desgewenst het hele team bij het zoeken naar een oplossing.
Wilt u erkend worden als mantelzorgvriendelijke organisatie? Check het stappenplan op het platform Werk & Mantelzorg en meld je aan.

Wat is mantelzorg?

Mantelzorg is alle hulp aan een hulpbehoevende door iemand uit diens directe sociale omgeving. Ook minder intensieve hulp, de hulp aan huisgenoten en de hulp aan instellingsbewoners zijn meegenomen. Mantelzorg is hulp die verder gaat dan de zogenoemde ‘gebruikelijke hulp’. Daarbij gaat het nadrukkelijk om onbetaalde zorg, die vrijwillig en zonder verplichting wordt gegeven. Hulp aan mensen zonder gezondheidsbeperkingen, zoals oppassen op gezonde kleinkinderen, valt buiten de definitie van mantelzorg.

1 op de 3 Nederlanders (16+) gaven in 2016 mantelzorg (circa 4,4 miljoen mantelzorgers)
750.000 mantelzorgers geven zowel langdurig (meer dan 3 maanden) als intensief (meer dan 8 uur per week) hulp
8,6% van de mantelzorgers voelt zich zwaar belast (380.000 mantelzorgers)
Ongeveer vijf of op de zes mantelzorgers geniet van de leuke momenten van het zorgen
1 op de 6 werknemers combineert betaald werk met mantelzorg

Bron: Informele zorg: wie doet wat? (SCP, 2015)

Meer lezen?

Online is veel informatie te vinden. Bijvoorbeeld via Mezzo, de Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg. Op hun website hebben ze onder meer een kennisbank voor professionals. Zij zijn mede-initiatiefnemer van het platform www.werkenmantelzorg.nl.