3 jun 2020

Intervisie bij Scolea: de kracht van de groep

Intervisie: de kracht van de groep

Erik Kooij is docent en intervisiebegeleider bij Scolea. Vanuit zijn eigen praktijk Erik Kooij Training & Advies helpt hij mensen in organisaties bij het realiseren van hun ontwikkelingsdoelen. We vroegen hem naar zijn visie op intervisie en het inzetten van de kracht van de groep.

Hoe zou jij intervisie definiëren?

Erik: ‘Er zijn veel verschillende manieren om het te definiëren. Intervisie is voor mij: collegiale coaching. Daarmee bedoel ik dat collega’s elkaar helpen met het vinden van oplossingen voor een ‘casus’ die een groepslid heeft ingebracht. In eerste instantie werkt een intervisiegroep met begeleiding, maar na verloop van tijd kan dit zelfstandig.

Een stapsgewijs gespreksmodel helpt om structuur in het gesprek te houden. Er zijn overigens vele gespreksmodellen, sommigen zijn gericht op ‘vertragen’, anderen werken juist ‘versnellend’. Een groep kan leren om hiermee te variëren door de methode af te stemmen op de aard van de casus en de leerdoelen van de groep.’

Lees ook:
>> Andere aanpak begeleiding zieke werknemers met ‘De Gouden Driehoek’
>> Zo werkt ‘De Gouden Driehoek’ in de praktijk

Wat kan intervisie voor verzuim professionals betekenen?

‘Het leuke aan intervisie is dat je bij de inbreng van een casus nooit precies weet wáár de kern – en daarmee dus ook de oplossing – ligt,’ aldus Erik. ‘Dit is in het werk van de casemanager of re-integratiespecialist vaak net zo: er zijn weliswaar kaders en richtlijnen, maar er bestaat geen vast ‘recept’ dat altijd werkt. De kern van intervisie is: samen zoeken, vragen stellen en de verschillende invalshoeken in de groep leren inzetten.’

Intervisie levert je het volgende op:

  • concrete oplossingen voor lastige situaties;
  • zelfinzicht en bewustzijn van je eigen aannames;
  • inzicht in anderen en waardering voor ‘andere’ invalshoeken;
  • coachingsvaardigheden: iemand helpen door vragen te stellen;
  • inspiratie en nieuwe ideeën.

Erik: ‘In de opleidingen tot Casemanager en Re-integratiespecialist bij Scolea is intervisie vaak het thema van de laatste dag voor het examen. De intervisiedag geeft deelnemers de kans om alle opgedane kennis en vaardigheden toe te passen op zelf ingebrachte casussen uit de praktijk.

Vooraf denken deelnemers soms dat het daarbij alleen over de inhoudelijke kanten van een casus gaat. Achteraf zijn ze vaak verrast (en blij) hoe belangrijk het persoonlijke aspect is. Ze hebben dan al heel wat opleidingsdagen met elkaar doorgebracht en veel van elkaar geleerd. Het leerklimaat in de groep is dan meestal zo open en veilig geworden, dat er veel waardevolle adviezen en persoonlijke feedback gegeven kunnen worden.’

Drie niveaus van leren in intervisie:

‘Ik gebruik het begrip ‘learning loops’ om de niveaus van leren binnen intervisiegroepen te onderscheiden. Je hebt single loop learning, double loop learning en triple loop learning,’ aldus Erik.

Single loop learning; hierbij gaat het om het bespreken van een casus in termen van probleemoplossing. Vragen die in deze eerste ‘loop’ gesteld worden, zijn bijvoorbeeld:

  • Hoe ziet de situatie eruit?
  • Wat zijn oorzaken?
  • Hoe zien de instandhoudende factoren eruit?
  • Wat zou je kunnen doen?
  • Welke alternatieven zijn er?
  • Wat is de beste optie?
  • En wat ga je nu doen?

Double loop learning; hierbij bespreek je naast de situatie en het gedrag ook de perceptie en de aannames van de casus-inbrenger. Het uitgangspunt is dat de houding van de casus-inbrenger ten grondslag ligt aan de probleembeleving van de situatie. Door dit in het bespreken van de casus te betrekken, vindt de casus-inbrenger zelf een oplossing die ook echt bij hem of haar past. Mogelijke vragen:

  • Wat is je persoonlijke stijl?
  • Welke aannames en overtuigingen spelen een rol?
  • Welke aanpak kies je en waarom?
  • Zie je alternatieven (niet)?

Triple loop learning; hierbij wordt er – naast persoonlijke aspecten – ook gekeken naar de aannames over elkaar en relaties in de groep: het meta-/interactieniveau. Door af en toe de groepsdynamiek te bespreken, leert de groep ook als groep. Relevante vragen kunnen zijn:

  • Hoe gaan we om met verschillen in inbreng, motivatie, laatkomers, afzeggingen?
  • Wie vervult er de procesrol?
  • Wat voor cases worden vaak geagendeerd en wat lijkt ‘verboden terrein’?
  • Wat kunnen we doen om als intervisiegroep nog effectiever te worden?

Hoe werkt de kracht van de groep in intervisie?

Erik: ‘Het is waar ik zelf echt het meest energie van krijg; het werken met groepen. Groepen kunnen echt energie geven, je kunt zo samen tot grote hoogte en creativiteit stijgen. Dat zie je bijvoorbeeld bij sportteams waarin ze elkaar zo goed aanvoelen en aanvullen dat er flow ontstaat. En het bewust worden van groepsdynamiek is zo leerzaam.

’Triple loop learning’ is leren van elkaar én: leren hoe je als groep leert. Voor het introduceren van ‘triple loop learning’ laat ik groepen vaak een oefening doen. Alleen al het bespreken van een casus in een andere vorm, bijvoorbeeld staand in een cirkel, geeft al zo’n ander effect. De fysieke opstelling doet er echt toe en het is mooi om een groep dat te laten ervaren.’

Contextuele krachten

‘Mensen willen graag samen iets doen of maken, denk bijvoorbeeld aan teamtrainingen. En in de activiteit die je samen onderneemt, kun je meteen zien hoe de groep functioneert, aldus Erik. ‘En zo kun je reflecteren op je eigen rol, welke reacties je oproept in een groep en wat jouw aannames zijn. Verzuim professionals krijgen in hun werk ook vaak met systemen en netwerken te maken. Wanneer cliënten reïntegreren hebben ze niet alleen last van bijvoorbeeld hun knie, maar ook van mensen in hun omgeving. Dit zijn de contextuele krachten.’

Positieve intervisiewerkvormen

Erik: ‘Een intervisiegroep kan dienen als proeftuin, waarin je – terwijl je samenwerkt aan elkaars casussen – leert over groepsdynamica. En deze inzichten komen in de praktijk weer van pas. Een vaak gehoorde aanname over intervisie is, dat het altijd over problemen of blokkades zou moeten gaan. Het is minstens zo zinvol om aandacht te besteden aan de positieve kant: de creativiteit en ‘helpende’ krachten in een groep (dit heet succesreflectie).’

Een groep als energiegever

‘Een dag werken met een intervisiegroep heeft voor mij hetzelfde effect als samen zingen of muziek maken. Groepen kunnen echt energie geven, je kunt samen tot grote hoogte stijgen,’ aldus Erik. ‘Dat zie je bijvoorbeeld bij sportteams waarin spelers elkaar zo goed aanvoelen dat ze elkaar ‘blind’ kunnen vinden. Ook bij sommige bands kun je horen hoe de spanning tussen de verschillende muzikanten echt tot synergie kan leiden, terwijl dit er voor de buitenwacht soms uitziet als ‘conflict’.

Ik vind het altijd zo mooi om te zien hoe intervisiegroepen zich ontwikkelen tot het niveau waarin de leden hun verbazing of afkeuring over hele andere invalshoeken overwinnen en ervaren dat juist ‘verkeerde’ vragen vaak tot creatieve doorbraken leiden!’

De onderstroom bespreekbaar maken

Erik: ‘In deze crisistijd leek de noodzaak voor intervisie even verdwenen te zijn, maar ik zie nu dat men er weer op terug komt. Van leidinggevenden in organisaties hoor ik vooral dat ze de echte verbinding, de spontane ontmoetingen en de persoonlijke contacten enorm missen. Online kun je wel goed vergaderen en beslissingen nemen, maar dingen die onder de waterlijn spelen, worden meestal niet besproken.

Ook voor intervisie zijn wel online varianten beschikbaar. Deze kunnen volgens mij prima werken voor intervisie op single- of double loop-niveau. Maar voor het online bespreken van relationele- en groepsdynamische processen zou ik daar voorzichtig mee zijn. Het bespreken van de onderstroom vraagt in mijn ervaring een veilig leerklimaat en dan is beeldbellen erg beperkt.’

Wanneer de groep vastloopt

Erik: ‘Wanneer groepen na een opleiding doorgaan als zelfstandige intervisiegroep, lopen ze na een tijdje soms vast. Dan wordt intervisie bijvoorbeeld een oppervlakkig theekransje met weinig diepgang. Of de cases die worden ingebracht, zijn altijd van hetzelfde ‘type’.

Soms denken groepsleden dat dit komt doordat ze vasthouden aan één bepaalde methodiek die niet meer voor ze werkt. Vaak vragen ze dan om een andere methode. Maar wanneer ik bij de groep aanschuif en bijvoorbeeld vraag wat er ‘onder tafel’ speelt of wat ze misschien vermijden, gebeurt er iets anders en wordt de onderlinge dynamiek zichtbaar.

De onderstroom is er altijd

Het draait vaak om het bespreekbaar maken van wat er in de onderstroom aanwezig is. Het is net als water, je ziet deze onderstroom niet, maar het is er wel – altijd. En net als bij de getijden van de zee: je kunt best een andere koers varen (‘tegen de stroom in zeilen’), maar je kunt de onderstroom ook in je voordeel laten werken (‘het tij mee hebben’).’

Tip: houd een procesevaluatie

‘Daarom adviseer ik intervisiegroepen om minstens één keer per jaar een procesevaluatie te houden, waarin met name deze ‘triple loop’-aspecten worden besproken,’ aldus Erik. Daarbij kan een externe begeleider meerwaarde hebben, die kan immers neutraal observeren en op een veilige manier feedback geven. Maar dat hoeft niet. In de meeste groepen zit altijd wel een deelnemer met oog voor procesaspecten; je hoeft het onderwerp eigenlijk alleen maar te agenderen.’

Elkaar ‘live’ ontmoeten geeft inspiratie

Erik: ‘zeker in deze tijden van ‘social distancing’, waarin collega’s en vakgenoten noodgedwongen alleen via digitale kanalen met elkaar in gesprek zijn, merk ik een sterke behoefte aan een goed gesprek en echt contact. Mijn suggestie voor de komende weken als de mogelijkheden tot ontmoeten weer uitgebreid worden, is de volgende:

Als je jouw intervisie qua kwaliteit en diepgang naar een nieuw niveau wilt brengen, huur dan een grote zaal of een Yurt (grote tent) af of ga ergens lekker in een tuin zitten en zet een kring stoelen op 1,5 meter afstand van elkaar. ‘Live’ wordt zoveel sneller duidelijk wat er speelt, wat de intervisiegroep belemmert of verder zou kunnen helpen. En als je dan eenmaal weer zo bij elkaar zit, merk je meteen hoe inspirerend het werken in een groep is!’

Lees ook:
>> Tips zodat jouw medewerkers gezond thuiswerken

Download brochure opleiding Casemanager

Wil je casemanager worden of wil je graag een volgende stap maken in je loopbaan?

Met de opleiding tot Casemanager ben jij het eerste aanspreekpunt voor vragen en problemen bij verzuim als gevolg van verzuim. Nieuw → Wanneer je onze opleiding positief hebt afgerond, kun je je registreren bij het RNVC. Hiermee mag jij je de titel Register Case- en Caremanager (RCCM) gebruiken. Of Casemanager Regie op Verzuim (CROV) indien alleen module 1 en 2 van de opleiding is gevolgd.

Datum: Woensdag 3 juni 2020
Geïnterviewde: Erik Kooij, docent en intervisiebegeleider bij Scolea en helpt vanuit zijn eigen praktijk als management adviseur mensen in organisaties bij het realiseren van hun ontwikkelingsdoelen.